Avrupa’da ülkeler, GLP-1 ilaçlarının obezite tedavisinde kullanımına farklı hızlarda onay verirken, hızla büyüyen kilo verme talebi diyabet hastaları için hayati ilaçların arzını zorluyor.
İtalya’dan Yunanistan’a, Portekiz’den Almanya’ya GLP-1 ilaçlarının kilo kaybı için endikasyon dışı kullanımı, Avrupa’da hızla büyüyen özel bir pazar yaratırken, aynı zamanda ciddi bir halk sağlığı ikilemini de beraberinde getiriyor.
Sadece birkaç yıl içinde Avrupa, GLP-1 reseptör agonistleri olarak bilinen bir ilaç sınıfına dair algıda ve kullanım biçiminde eşi benzeri görülmemiş bir dönüşüme tanıklık etti.
Başlangıçta tip 2 diyabeti tedavi etmek için geliştirilen bu enjekte edilebilir ilaçlar, şimdi özel talep, sosyal medya aldatmacası ve yasal boşluklar tarafından yönlendirilen milyarlarca avroluk bir kilo verme endüstrisini besliyor.
Yeni “kilo verme histerisi,” ilaç fiyatlarının en yüksek olduğu ABD’de başladı, ancak insanlar hala sigorta kapsamı olmadan her ay 1140 euro (yaklaşık 50 bin 700 Türk Lirası) ödemeye istekli.
Ancak bu trend artık Avrupa’da da hızla yayılıyor — yalnızca tıbbi gereksinimi olan bireylerle sınırlı kalmayıp, yaz sezonuna “plaj vücudu” ile girmek isteyen sağlıklı bireyler arasında da popülerleşiyor.
İtalya: Harcamalarda on katlık bir sıçrama
İtalya’da GLP-1 ilaçlarına olan talep 2024’te adeta patladı: Obezite karşıtı küresel ilaç harcamaları, 2020’ye kıyasla on kattan fazla artarak 26 milyar euroya ulaştı.
Pharma Data Factory (PDF) verilerine göre, sadece İtalya’daki GLP-1 agonistlerine yönelik özel harcamalar 2023’te 52 milyon euro iken, 2024’te iki katından fazla artarak 115 milyon euroyu aştı.
Bu hızlı yükselişin ardında, anti-diyabetik ilaçların kilo kaybı amacıyla giderek daha fazla etiket dışı kullanılması yatıyor. Ancak bu tür kullanım şu anda İtalya’nın ulusal sağlık sistemi tarafından karşılanmıyor, bu da harcamaların büyük kısmının doğrudan hastaların cebinden çıkması anlamına geliyor.
Yine de politika düzeyinde önemli bir gelişme yaşanıyor: obeziteyi kronik bir hastalık olarak tanıyan yeni 741 sayılı yasa, GLP-1 ilaçlarının gelecekte LEA (Temel Bakım Düzeyleri) kapsamında geri ödeme almasının yolunu açabilir.
Ancak şimdilik bu ilaçlara erişim oldukça sınırlı. Reçeteler çoğunlukla uzman hekimlerce yazılıyor ve genellikle yüksek vücut kitle indeksi ya da diyabetle ilişkili sağlık sorunlarının belgelenmesini gerektiriyor.
Yunanistan: Artan talep, katı kurallar
Obezite karşıtı ilaçların kullanımındaki artış, Yunanistan’da da dikkat çekici boyutlara ulaştı. 2024 yılında bu tür ilaçlara yapılan harcama yüzde 82,5 artışla 93 milyon euroya yükselirken, pazarda başı çeken Ozempic’in popülaritesi Kasım 2024’te Mounjaro’nun eklenmesiyle daha da ivme kazandı.
Ancak bu yüksek talebe rağmen Yunanistan, Avrupa’nın en katı düzenlemelerine sahip ülkelerinden biri olmayı sürdürüyor. Hayati tehlike oluşturan durumlar dışında obezite tedavisi için bu ilaçların reçete edilmesi teknik olarak yasak. Doktorların reçete yazabilmesi için hastada diyabet tanısını resmi olarak kanıtlaması gerekiyor; bu da yasal yollardan kilo verme amaçlı kullanımın önünü neredeyse tamamen kapatıyor.
Yine de bu katı çerçeve, yeraltı pazarının büyümesini engelleyebilmiş değil. Şubat ayında Pharmaserve-Lilly tarafından duyurulan yüzde 23’lük fiyat indiriminin ardından Mounjaro’nun satışları aylık 12.000 adede ulaştı. Mevzuata rağmen ilacın yayılımının önümüzdeki dönemde daha da hızlanması bekleniyor.
Portekiz: Geri ödemesi olmayan bir pazar
Portekiz’de GLP-1 bazlı enjeksiyonlara yönelik ilgi yeni sayılabilir, ancak büyüme hızı dikkat çekici. 2025 yılının yalnızca ilk dört ayında Portekizli tüketiciler, obezite tedavisi için onaylanmış olan tirzepatid (Mounjaro) ve semaglutid (Wegovy) gibi ilaçlara yaklaşık 20 milyon euro harcadı.
2024’ün ilk iki ayında 10 bini aşkın tirzepatid satılırken, Nisan 2025’te piyasaya sürülen Wegovy yalnızca bir ayda 6800 adetlik satışa ulaştı. Her bir Wegovy enjeksiyonunun fiyatı 244,80 euro düzeyinde, bu da eğilimin kısa vadede yavaşlamayacağını gösteriyor.
Kilo kaybı için resmi onayı olmamasına rağmen Ozempic’in etiket dışı kullanımı da yaygın şekilde sürüyor. İlaca olan yüksek talep, ülke genelindeki eczanelerde stok sıkıntılarına yol açtı ve ulusal ilaç otoritesi Infarmed’i, Avrupa İlaç Ajansı’yla birlikte dağıtım zincirine yönelik denetimler başlatmaya itti.
Ancak tüm bu artan ilgiye rağmen, Portekiz’de obezite karşıtı enjeksiyonlar hâlâ kamu tarafından sübvanse edilmiyor. Geri ödeme sisteminin dışında kalan bu ilaçlara yönelik tüm maliyet, büyük ölçüde influencer kültürü ve ünlülerin fiziksel dönüşümleriyle motive olan bireylerin cebinden çıkıyor.
İspanya: Pazarda talep yüksek
Danışmanlık firması IQVIA’nın El Confidencial Digital ile paylaştığı verilere göre, İspanya’daki zayıflama ilacı pazarı 2023’te 293 milyon euro iken, 2024’te yüzde 65’lik bir artışla 484 milyon euroya ulaştı. Satılan ünite sayısı ise 3,2 milyondan 4,8 milyona çıkarak yüzde 50’den fazla bir büyümeyi işaret etti.
Ancak bu dikkat çekici yükselişe rağmen, İspanya’daki Bakanlıklar Arası İlaç ve Sağlık Ürünleri Fiyatları Komisyonu, obezite karşıtı ilaçlara yapılan harcamaları kamuoyuyla şeffaf bir şekilde paylaşmıyor.
Bilinen veriler ise sınırlı: 2024 İlaç Harcamaları Raporu’na göre İspanya’nın kişi başına perakende ilaç harcaması 412 euro ile AB ortalaması olan 500 euronun yüzde 21 altında kalıyor.
Ülkede kamu tarafından geri ödenen ilaçların fiyatları Sağlık Bakanlığı tarafından belirleniyor ve obezite karşıtı ilaçların yalnızca uzman doktorlar tarafından reçete edilmesi ve izlenmesi gerekiyor. Bu düzenleme, ilaçların uygun kullanımını teşvik etmeyi amaçlarken; aynı zamanda, özellikle kamusal talep politikadan daha hızlı yükseldiği için, erişimi de sınırlandırıyor.
Almanya: Artan talep, sınırlı erişim
Almanya’da Wegovy ve Mounjaro gibi zayıflama ilaçlarına olan talep hızla artıyor, ancak kamu kapsamı sınırlı kalıyor. Bu GLP-1 ilaçlarının aylık maliyeti 300 euroya kadar çıkabiliyor ve çoğu insan için fatura cepten çıkıyor.
Yasalara göre, Almanya’nın kamu sağlık sigortası sistemi, sadece kilo vermek için kullanılan ilaçları yaşam tarzı tedavisi olarak sınıflandırarak kapsam dışı bırakıyor.
Ancak istisnalar da ortaya çıkmaya başladı. 2024’ün başlarında yetkililer Wegovy’yi geri ödemeye uygun hale getirdi – ancak yalnızca obezitenin ciddi bir kardiyovasküler risk oluşturduğu durumlarda.
Bu kısıtlamalara rağmen pazar hızla büyüyor. Almanya’da GLP-1 ilaçlarının satışlarının 2030 yılına kadar iki kattan fazla artarak 700 milyon euronun üzerine çıkması bekleniyor.
Yetişkin nüfusun yarısından fazlasının aşırı kilolu olması nedeniyle, politika yapıcılar üzerinde erişimin genişletilmesi için baskı artıyor. Şimdilik, maliyet, kamu sağlığı ve bu güçlü yeni ilaçlardan kimin yararlanması gerektiği arasındaki tartışma devam ediyor.
Polonya: Teletıp yoluyla kolay erişim
Bazı ülkeler GLP-1 ilaçlarına erişimi sıkı şekilde kısıtlarken, Polonya bu konuda şaşırtıcı derecede serbest bir yaklaşım benimsiyor.
Ozempic, Polonya’da diyabet hastaları için geri ödemeye tabi tutuluyor — hastalar ilaca yaklaşık 28 euro gibi indirimli bir fiyatla erişebiliyor. Ancak dikkat çeken asıl nokta, bu ilacın diyabet hastası olmayan bireyler tarafından da, yalnızca uzaktan konsültasyon yoluyla — yani teletıp üzerinden — doktor onayıyla temin edilebilmesi.
Ozempic’in tam fiyatı ise yaklaşık 94 euro. İlacın “hızlı kilo verme çözümü” olarak algılanması, ülkede talebin yüksek olmasına neden oluyor.
Fransa ve İngiltere: Kontrollü geri ödeme yolları
Fransa, sınırlı obezite vakalarında Mounjaro için geri ödemeye yol açabilecek resmi bir inceleme başlattı, ancak şimdilik ne Mounjaro ne de Wegovy kamu sistemi kapsamında değil.
Buna karşın, İngiltere’deki sağlık sistemi her iki ilacı da kapsıyor ancak uygunluk uzman kilo yönetimi hizmetlerine yönlendirilen hastalarla sınırlı.Wegovy, 2023’te NHS aracılığıyla kullanıma sunulurken; Mounjaro, 2024 yılında yapılandırılmış programlar kapsamında erişime açıldı.
Ancak Avrupa genelindeki kamu sağlık sistemleri, giderek büyüyen bir ikilemin eşiğinde. Başlangıçta diyabet gibi kronik hastalıkların yönetimi için tasarlanan bu sistemler, şimdi Ozempic, Wegovy ve Mounjaro gibi kilo kaybı ilaçlarına yönelik artan talep karşısında zorlanıyor.
Obezite giderek daha fazla kronik bir sağlık sorunu olarak tanınsa da, düzenleyici çerçeveler ve geri ödeme politikaları bu değişime ayak uydurmakta gecikiyor.
Sonuç: Resmi tanısı olmayan bireylerin cepten ödeme yaptığı, hızla büyüyen bir gölge pazar.
Ve bu pazarda, bazı ilaçları edinmek neredeyse bir detoks çayı sipariş etmek kadar kolay.
