Deniz seviyesindeki yükselme hızlanıyor, Avrupa’daki buzul erimesi rekor kırıyor, aşırı hava koşulları yıkıma neden oluyor.
Geçtiğimiz sekiz yıl, sürekli artan sera gazı konsantrasyonları ve biriken ısı nedeniyle kayıtlara geçen en sıcak sekiz yıl olma yolunda ilerliyor. Dünya Meteoroloji Örgütü’nün 2022’de Küresel İklimin Geçici Durumu raporuna göre, aşırı sıcak dalgaları, kuraklık ve yıkıcı seller bu yıl milyonları etkiledi ve milyarlarca dolara mal oldu.
İklim değişikliğinin belirtileri ve etkileri giderek daha dramatik bir hal alıyor. Deniz seviyesindeki yükselme oranı 1993’ten bu yana iki katına çıkmıştır. Ocak 2020’den bu yana yaklaşık 10 mm yükselerek bu yıl yeni bir rekor seviyeye ulaştı. Sadece son iki buçuk yıl, uydu ölçümlerinin yaklaşık 30 yıl önce başlamasından bu yana deniz seviyesindeki genel artışın yüzde 10’unu oluşturuyor.
2022 yılı Avrupa Alplerindeki buzullar için son derece ağır bir yıl oldu ve ilk belirtiler rekor düzeyde erimeye işaret ediyor. Grönland buz tabakası üst üste 26. yıl kütle kaybetti ve Eylül ayında ilk kez kar yerine yağmur yağdı.
2022’de küresel ortalama sıcaklığın 1850-1900 sanayi öncesi ortalamanın yaklaşık 1.15 [1.02 ila 1.28] °C üzerinde olacağı tahmin edilmektedir. Nadir görülen üç dipli soğutucu La Niña, 2022’nin “sadece” beşinci veya altıncı en sıcak yıl olacağı anlamına gelmektedir. Ancak bu durum uzun vadeli eğilimi tersine çevirmiyor; kayıtlara geçen en sıcak yıllardan birinin daha yaşanması an meselesi.
Gerçekten de ısınma devam etmektedir. 2013-2022 dönemi için 10 yıllık ortalamanın 1850-1900 sanayi öncesi taban çizgisinin 1.14 [1.02 ila 1.27] °C üzerinde olacağı tahmin edilmektedir. Bu, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) Altıncı Değerlendirme raporunda tahmin edilen 2011-2020 yılları arasındaki 1,09°C ile karşılaştırılmaktadır.
Okyanus ısısı 2021’de (değerlendirilen en son yıl) rekor seviyelerdeydi ve ısınma oranı özellikle son 20 yılda yüksekti.
Raporu tanıtan WMO Genel Sekreteri Petteri Taalas şunları söyledi:
“Isınma ne kadar büyük olursa, etkileri de o kadar kötü olur. Şu anda atmosferde o kadar yüksek karbondioksit seviyeleri var ki, Paris Anlaşması’nın 1.5°C’lik alt sınırına neredeyse hiç ulaşılamıyor.
“Birçok buzul için artık çok geç ve erime binlerce yıl olmasa da yüzlerce yıl devam edecek ve bunun su güvenliği üzerinde büyük etkileri olacak. Deniz seviyesinin yükselme hızı son 30 yılda iki katına çıktı. Bunu hala yılda milimetre cinsinden ölçüyor olsak da, yüzyılda yarım ila bir metreye ulaşıyor ve bu da milyonlarca kıyı sakini ve alçak eyaletler için uzun vadeli ve büyük bir tehdit oluşturuyor.
“Pakistan’daki korkunç sel felaketinde ve Afrika Boynuzu’ndaki ölümcül, uzun süreli kuraklıkta gördüğümüz gibi, çoğu zaman iklim değişikliğinden en az sorumlu olanlar en çok zarar görmektedir. Ancak bu yıl iyi hazırlanmış toplumlar bile, Avrupa’nın büyük bölümünde ve Güney Çin’de yaşanan uzun süreli sıcak hava dalgaları ve kuraklıkta görüldüğü üzere, aşırı hava koşullarından zarar görmüştür. Giderek artan aşırı hava koşulları, dünya üzerindeki herkesin hayat kurtaran erken uyarılara erişimini sağlamayı her zamankinden daha önemli hale getiriyor.”
Raporda Öne Çıkanlar
Başlıca sera gazları olan karbondioksit, metan ve azot oksit konsantrasyonları 2021 yılında bir kez daha rekor seviyelere ulaştı. Metan konsantrasyonundaki yıllık artış kayıtlara geçen en yüksek seviyeydi. Önemli izleme istasyonlarından alınan veriler, üç gazın atmosferik seviyelerinin 2022’de de artmaya devam ettiğini gösteriyor.
Sıcaklık: 2022’de küresel ortalama sıcaklığın 1850-1900 ortalamasının yaklaşık 1,15 [1,02 ila 1,28] °C üzerinde olacağı tahmin edilmektedir. 2015 ile 2022 yılları arasında kayıtlara geçen en sıcak sekiz yıl olması muhtemeldir. La Niña koşulları 2020’nin sonlarından beri hakimdir ve 2022’nin sonuna kadar devam etmesi beklenmektedir. Devam eden La Niña, 2011’deki son önemli La Niña’dan daha yüksek olsa da, son iki yıldır küresel sıcaklıkları nispeten “düşük” tutmuştur.
Buzullar ve buz: Avrupa Alplerinde 2022 yılında buzul erimesi rekorları kırılmıştır. Alpler’de ortalama kalınlık kaybı 3 ila 4 metre arasında ölçülmüş olup, bu değer bir önceki rekor yıl olan 2003’e kıyasla önemli ölçüde daha fazladır.
İsviçre’de, ilk ölçümlere göre 2021 ve 2022 yılları arasında buzul buz hacminin %6’sı kayboldu. Tarihte ilk kez, en yüksek ölçüm noktalarında bile yaz mevsiminden daha uzun süre kar yağmadı ve dolayısıyla taze buz birikimi olmadı. 2001 ve 2022 yılları arasında İsviçre’deki buzul buz hacmi 77 km3’ten 49 km3’e düşerek üçte birinden fazla azalmıştır.
Kış sonunda kar kalınlığının azalması ve Sahra tozunun tekrar tekrar kaplanması, uzun ve yoğun sıcak hava dalgalarının bir sonucu olarak Mayıs ve Eylül ayları arasında eşi benzeri görülmemiş bir buz kaybına zemin hazırlamıştır.
Küresel ortalama deniz seviyesi, uydu altimetre kayıtlarının tutulduğu 30 yıl boyunca (1993-2022) yılda tahmini 3,4 ± 0,3 mm yükselmiştir. Bu oran 1993-2002 ve 2013-2022 yılları arasında iki katına çıkmış ve deniz seviyesi Ocak 2021 ile Ağustos 2022 arasında yaklaşık 5 mm artmıştır. Hızlanma artan buz erimesinden kaynaklanmaktadır.
Okyanus ısısı: Okyanus, insanların sera gazı emisyonlarından kaynaklanan birikmiş ısının yaklaşık %90’ını depolamaktadır. Okyanusun üst 2000 metresi 2021 yılında (rakamların mevcut olduğu en son yıl) rekor seviyelere kadar ısınmaya devam etmiştir. Isınma oranları özellikle son yirmi yılda yüksektir. Gelecekte de ısınmaya devam etmesi beklenmektedir – bu, yüz yıllık ila bin yıllık zaman ölçeklerinde geri döndürülemez bir değişimdir.
Genel olarak, okyanus yüzeyinin %55’i 2022 yılında en az bir deniz sıcak dalgası yaşamıştır. Buna karşılık okyanus yüzeyinin sadece %22’si denizde soğuk hava dalgası yaşamıştır. Denizel sıcak hava dalgaları, soğuk hava dalgalarının aksine daha sık görülmeye başlanmıştır.
Arktik deniz buzu yılın büyük bir bölümünde uzun vadeli (1981-2010) ortalamanın altında kalmıştır. Eylül ayı ölçüsü 4,87 milyon km2 veya uzun vadeli ortalama ölçünün 1,54 milyon km2 altındaydı. Antarktika’daki deniz buzu miktarı 25 Şubat’ta 1,92 milyon km2’ye düşerek kayıtlardaki en düşük seviyeye geriledi ve uzun vadeli ortalamanın neredeyse 1 milyon km2 altında kaldı.
Aşırı hava koşulları: Doğu Afrika’da son 40 yılın en uzun yağışlı sezonu olan üst üste dört yağışlı sezonda yağışlar ortalamanın altında kaldı ve içinde bulunduğumuz sezonun da kurak geçebileceğine dair işaretler var. Devam eden kuraklık ve diğer bileşik faktörlerin bir sonucu olarak, tahmini 18.4 ila 19.3 milyon insan Haziran 2022’den önce gıda “Krizi” veya daha kötü seviyelerde akut gıda güvensizliği ile karşı karşıya kaldı. İnsani yardım kuruluşları, ortalamanın altında seyreden bir başka sezonun muhtemelen mahsul kıtlığına yol açacağı ve Kenya, Somali ve Etiyopya’daki gıda güvensizliği durumlarını daha da kötüleştireceği konusunda uyarıda bulunuyor.
Temmuz ve Ağustos aylarında rekor düzeyde yağan yağmur Pakistan’da büyük çaplı sellere yol açmıştır. En az 1 700 kişi ölmüş ve 33 milyon kişi selden etkilenmiştir. 7.9 milyon insan yerinden edilmiştir. Sel felaketi, Mart ve Nisan aylarında hem Hindistan hem de Pakistan’da yaşanan aşırı sıcak hava dalgasının hemen ardından geldi.
Güney Afrika bölgesi yılın başında iki ay boyunca bir dizi kasırga ile sarsılmış, şiddetli yağmur ve yıkıcı sellerle en çok Madagaskar’ı vurmuştur. Ian Kasırgası Eylül ayında Küba ve güneybatı Florida’da büyük hasara ve can kaybına neden olmuştur.
Kuzey yarımkürenin büyük bölümü son derece sıcak ve kuraktı. Çin, ulusal kayıtların tutulmaya başlanmasından bu yana en kapsamlı ve uzun süreli sıcak hava dalgasını yaşadı ve kayıtlara geçen en kurak ikinci yazı geçirdi. Wuhan’daki Yangtze Nehri Ağustos ayı için kaydedilen en düşük seviyeye ulaştı.
Avrupa’nın büyük bölümü tekrarlanan aşırı sıcaklar nedeniyle bunaldı. Birleşik Krallık’ta 19 Temmuz’da sıcaklık ilk kez 40°C’nin üzerine çıkarak yeni bir ulusal rekora imza attı. Buna kalıcı ve zarar verici bir kuraklık ve orman yangınları eşlik etti. Ren, Loire ve Tuna gibi Avrupa nehirleri kritik derecede düşük seviyelere geriledi.
Kaynak: Climate and Capitalism de yayınlanan makaleyi İngilizce aslından Gaste Avrupa için Nihal Kalender çevirdi.
