2010’da Ukrayna Cumhurbaşkanı tarafından “Halk kahramanı” ilan edilen Stepan Bandera kimdir?
Stepan Bandera’nın adı Alman gazeteci Tilo Jung’un Ukrayna’nın Almanya Büyükelçisi Andrej Melnyk ile yaptığı 3 saatlik röportajdan sonra tekrar gündeme geldi. Melnyk Bandera’nın bir faşist olduğunu reddedip, Yahudilerin ve Polonyalıların katliamında payı olmadığını söyleyince başta İsrail olmak üzere birçok ülkeden tepki aldı. Tüm bunların sonunda Andrej Melnyk Ukrayna Dışişleri Bakanlığı tarafından geri çağrıldı. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı ayrıca Melnyk’in görüşlerinin kendi görüşlerini yansıtmadığını ifade etti. Peki Melnyk’in görüşleri gerçekten de kendisinin şahsi görüşleri miydi? Hayır. Batı Ukrayna’da Bandera bir halk kahramanı olarak görülüyor. Melnyk ise Almanya’da göreve başladığı 2015 yılında ilk iş olarak Bandera’nın Münih’teki mezarını ziyaret etti.
Halk kahramanı olarak görülen Bandera’nın “Kahramanlığı” Ukrayna Cumhurbaşkanı ve 2014 protestolarının aktörlerinden biri olan Viktor Yuşçenko tarafından tescil edildi. Yuşçenko, Bandera’yı bir Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle 22 Ocak 2010’da halk kahramanı ilan etti. Bandera’nın tescilli halk kahramanlığı ise kısa sürdü. Avrupa Parlamentosu, Polonya, Rusya ve İsrail’in yanı sıra pek çok organizasyon bu kararı kınadı. Şubat 2010’da Cumhurbaşkanı olan Viktor Yanukoviç iktidara gelir gelmez kararnameyi yetkisiz kıldı. Ancak ülkede Bandera onuruna yapılan şeyler bu resmiyetten önce de sonra da devam etti. 2009’da Bandera’nın 100. doğum günü şerefine posta pulu bastırıldı. 1991 yılından itibaren Batı Ukrayna’da pek çok şehirde Bandera’nın adı caddelere verildi. Ukrayna’da farklı şehirlerde toplamda 46 tane Bandera heykeli veya büstü bulunmaktadır.[1]
Stephan Bandera
Nazi işbirlikçisi ve savaş suçlusu Bandera Ukrayna Milliyetçiler Örgütü (OUN) üyesiydi. 1929 yılında Viyana’da kurulan bu örgüt etnik Ukraynalıları Sovyetler Birliği’nde yaşadıkları bölgelerde ayaklandırarak bağımsız bir Ukrayna devleti kurmaya çalışıyordu. 1934 yılında Polonya İçişleri Bakanı Bronislaw Pieracki’nin suikastı bu örgüt tarafından düzenlenmiş ve Bandera bu suikasttan hüküm giymişti. Ancak İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla serbest bırakıldı. Ukrayna’nın Lviv kentinin Naziler tarafından işgal edilmesiyle Bandera’nın örgütü OUN burada Nazilerin polis gücü oldu. Bandera’nın vekili Jaroslaw Stezko 30 Haziran 1941’de Batı Ukrayna’da bağımsız bir Ukrayna Devleti kurulduğunu ilan etti. Bandera’nın örgütü 5 Temmuz 1941’de 3000 Yahudi’nin Nazi özel birlikleriyle katledilmesinde rol oynadı. Örgütün ana hedefi Ukrayna’yı “Yahudilerden, Polonyalılardan ve Ruslardan” temizlemekti.
Ancak “Bağımsız Ukrayna” Nazilerin planlarına uymadığı için Bandera Temmuz 1941’de tutuklanarak Berlin yakınlarındaki Sachsenhausen Toplama Kampı’na gönderildi. Bandera bu toplama kampında “Onur konuğu” gibi bir şeydi. Kaldığı yer dayalı döşeli, oturma ve yatak odası olan, duvarların resimlerle süslü olduğu ve yerde halının olduğu bir daireydi. [2]
1944’te Bandera Kızıl Ordu’ya karşı Ukrayna’da ayaklanma örgütlemek için serbest bırakıldı. Ancak başarılı olamadı. Münih’e kaçan Bandera burada adını değiştirerek Stefan Popel ismiyle yaşamaya başladı. 1946’da OUN’un yurtdışı ayağını kurdu ve lideri oldu. Sovyetler Birliği tarafından idam cezasına çarptırılan Bandera, uzun yıllar Sovyetlerden kaçtıktan sonra 15 Ekim 1959’da bir KGB ajanı tarafından evinin girişinde öldürüldü.
Bandera uluslararası arenada Faşizm araştırmaları yapan bilim insanlarına göre bir faşisttir ve ideolojik olarak Hitler’le benzerlik göstermektedir. 2014’te Stepan Bandera’nın biyografisini yayınlayan ve Berlin Özgür Üniversitesi’nde Doğu Avrupa Araştırmaları Enstitüsü’nde çalışan tarihçi Grzegorz Rossolinski-Liebe Bandera’nın gerçek bir faşist olduğunu ifade ederek şöyle diyor: “Bandera’nın faşist Ukrayna’sı, Hitler ve Mussolini’nin kurduğu bir Avrupa’da çalışacak şekilde tasarlanmıştı. Hitler Almanya’sı tarafından Bandera’nın tutuklanması onun sanki anti-faşist olabileceği gibi bir yanılsamaya neden olsa da esasında sebepler farklıydı. Hitler küçük faşist gruplarla çalışmak istemiyordu.”[3]
Tilo Jung’un Andrej Melnyk ile yaptığı röportaj:
[1]https://www.bpb.de/themen/europa/ukraine/194637/analyse-stepan-banderas-nachleben-wird-gefeiert/
[2]https://daserste.ndr.de/panorama/archiv/2014/Hitlers-Helfer-wie-Nationalisten-die-Ukraine-weiter-spalten-,ukraine451.html
[3]https://www.berliner-zeitung.de/politik-gesellschaft/forscher-zu-stepan-bandera-fehlende-reflektion-laesst-sich-instrumentalisieren-li.242303