Yüksek Mahkeme’nin 50 yıllık Roe v Wade kararını bozmasının ardından ABD’de milyonlarca kadın anayasal kürtaj hakkını kaybedecek.
Karar, eyaletlerin tek tek kürtajı yasaklamasının önünü açıyor.
Eyaletlerin yarısının yeni kısıtlamalar ya da yasaklar getirmesi bekleniyor. On üç eyalet ise kürtajı otomatik olarak yasaklayan sözde tetikleyici yasaları çoktan kabul etmiş durumda.
Başkan Joe Biden bunu “trajik bir hata” olarak nitelendirdi ve eyaletleri prosedüre izin verecek yasalar çıkarmaya çağırdı.
Kürtaj hizmeti veren bir sağlık kuruluşu olan Planned Parenthood’un araştırmasına göre, Yüksek Mahkeme kararının ardından üreme çağındaki yaklaşık 36 milyon kadının kürtaja erişiminin kesilmesi bekleniyor.
Her iki taraftan göstericiler mahkemenin dışında toplanmış, polis göstericileri birbirinden uzak tutmuştur.
Kürtaj karşıtı bir aktivist BBC’ye yaptığı açıklamada, kendi tarafının kararı alkışlarken “sevinçli” olduğunu söyledi. “Bunu sadece ülkenin yasası haline getirmek yeterli değil. Yaşam yanlısı olmak [kürtajı] düşünülemez kılmaktır” dedi.
Kürtaj yanlıları ise kararı “gayrimeşru” ve hatta bir tür “faşizm” olarak nitelendirdi.
Arkansas, Little Rock’taki bir kürtaj kliniğinden bildiren BBC’den Samantha Granville, kararın yayınlanmasıyla birlikte hasta bölümünün kapılarının kapandığını ve kendisinden dışarı çıkması istenmeden önce uzaktan gelen hıçkırık seslerinin duyulduğunu söyledi. Eyalet, tetikleyici yasaya tabi olan eyaletlerden biri.
1973 tarihli dönüm noktası niteliğindeki Roe v Wade davasında Yüksek Mahkeme yediye karşı iki oyla bir kadının hamileliğini sonlandırma hakkının ABD anayasası tarafından korunduğuna hükmetmiştir. Karar, Amerikalı kadınlara hamileliğin ilk üç ayında (trimester) kürtaj için mutlak bir hak tanımış, ancak ikinci trimesterde kısıtlamalara ve üçüncü trimesterde yasaklara izin vermiştir.
Ancak o tarihten bu yana geçen on yıllar içinde, kürtaj karşıtı kararlar bir düzineden fazla eyalette erişimi kademeli olarak azalttı. Mevcut oturumunda Yüksek Mahkeme, Mississippi’nin 15 haftadan sonra kürtaj yasağına itiraz eden Dobbs v Jackson Women’s Health Organization davasını görüşüyordu. Muhafazakâr çoğunluğa sahip mahkeme, eyalet lehine karar vererek anayasal kürtaj hakkını fiilen sona erdirdi.
Samuel Alito, Clarence Thomas, Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh ve Amy Coney Barrett olmak üzere beş yargıç kesin bir şekilde lehte oy kullandı. Baş Yargıç John Roberts, Mississippi yasağını desteklemekle birlikte daha ileri gitmeyeceğini belirten ayrı bir görüş yazdı.
Çoğunluğa katılmayan üç yargıç – Stephen Breyer, Sonia Sotomayor ve Elena Kagan – bunu “bu mahkeme için, ama daha çok, bugün temel bir anayasal korumayı kaybeden milyonlarca Amerikalı kadın için üzülerek” yaptıklarını yazdılar.
Cuma günkü karar, Yüksek Mahkeme’nin kendi içtihadının toptan tersine çevrilmesi anlamına geliyor – son derece nadir bir hareket – ve muhtemelen ülkeyi bölen siyasi savaşlara yol açacak.
Pensilvanya, Michigan ve Wisconsin gibi kürtaj konusunda görüş ayrılıklarının yoğun olduğu eyaletlerde, prosedürün yasallığı seçimden seçime belirlenebilir. Diğer eyaletlerde ise karar, bireylerin kürtaj için eyalet dışına çıkıp çıkamayacakları ya da kürtaj ilaçlarını posta yoluyla sipariş edip edemeyecekleri de dahil olmak üzere yeni bir yasal mücadele başlatabilir.
Yüksek Mahkeme kararını kınayan Başkan Biden, kürtajın yasak olduğu eyaletlerdeki kadınlara yasak olmayan eyaletlere seyahat etmelerini söyledi.
Aralarında California, New Mexico ve Michigan’ın da bulunduğu bazı eyaletlerin Demokrat valileri kürtaj haklarını anayasalarına koyma planlarını açıklamışlardır.
Mississippi Valisi Tate Reeves kararı memnuniyetle karşılayarak eyaletinin “ülkemiz tarihindeki en büyük adaletsizliklerden birinin üstesinden gelinmesinde ulusa öncülük ettiğini” söyledi.
“Bu karar doğrudan daha fazla kalbin atmasına, daha fazla bebek arabasının itilmesine, daha fazla karnenin verilmesine, daha fazla küçükler ligi maçının oynanmasına ve daha fazla hayatın iyi yaşanmasına neden olacaktır. Bugün sevinçli bir gün!” diye yazdı.
Roe v Wade’i uzun süredir eleştiren eski Başkan Yardımcısı Mike Pence, destekçilerini “yaşamın kutsallığı” her eyalette yasalarla korunana kadar durmamaya çağırdı.
Uzun süredir devam eden bir içtihadın tersine çevrilmesi, geçmişte Yüksek Mahkeme tarafından karara bağlanan diğer haklar için de korku yarattı.
Yargıç Clarence Thomas görüşünde şunları yazdı: “Gelecekteki davalarda, Griswold, Lawrence ve Obergefell de dahil olmak üzere bu Mahkeme’nin tüm maddi hukuki süreç emsallerini yeniden gözden geçirmeliyiz” – sırasıyla doğum kontrol hakkı, oğlancılık karşıtı yasaların yürürlükten kaldırılması ve eşcinsel evliliğin yasallaştırılmasıyla ilgili geçmişteki üç dönüm noktası karara atıfta bulunuyor.
Kaynak: BBC / Çeviri: Nihal Kalander
